Hồn của đất

HỒN CỦA ĐẤT

Nói đến Huế, không phải là những đền đài lăng tẩm nguy nga hay sông Hương núi Ngự đã khắc sâu vào tâm khảm con người Việt, không phải là những nẻo “đường phượng bay mù không lối vào - Trịnh”, cũng không phải là cầu Tràng Tiền sáu vài mười hai nhịp – mà khắc sâu tha thiết đồng vọng âm ba khắc khoải vào tâm hồn của những con người xứ Huế, của những ai yêu Huế - là câu thơ của nhà thơ hoàng tộc  Ưng Bình Thúc Gia Thị dưới đây :

*

Hồn của đất, bao la mà hàm chứa trong từng con người, hay là đất đã hoá thành người ! Hồn của đất, một vùng nước non sơn thuỷ hữu tình đã làm đắm say bao thế hệ, đi vào thi ca nhã nhạc, thấm sâu vào nỗi nhớ của một vùng đất.

Ngày ấy, trong một chuyến tàu xuôi ra Hà Nội, đêm ngang qua Huế, tôi choàng tỉnh khi bạn bè lay thức để xem sông Hương, tôi hỏi tại sao lại gọi là sông Hương nhỉ ? Có ai đó trả lời vì có  một nguồn hương của hoa trải dài trên khắp Hương Giang, tôi bật cuời với câu trả lời thi vị ấy. Nhưng đêm ấy, ngang qua sông Hương, tôi cứ ngở mình đã hít thở được cái vị ngan ngát của một dòng sông nổi tiếng của đất mẹ, dõi theo những con thuyền chài lập loè ánh đèn dầu leo lét trong đêm trăng,  tôi nhận ra rằng, Huế bình yên và hiền hoà quá đỗi , qua cái đêm ấy, qua Hương Giang một thoáng tàu xuôi.
Trong lần đầu tiên đặt chân đến Huế, tôi  bàng hoàng truớc vùng trời bao la ngập tràn sắc mây, những đồi núi chập chùng, những dòng sông lặng lờ chảy, thanh thản và an bình, ngợp, choáng ngợp trước vùng đất thuận hoà phong thủy, và tôi say , say trước cái yên ả của Huế vào buổi trưa , của lần đầu đến nơi ấy.

Lần sau và lần sau nữa, tôi đã có một ngày thanh tịnh bên hồ Tịnh Tâm. Sen mùa hạ trắng muốt chập chờn theo gió, cái oi nồng buổi trưa mùa hè như được dịu mát theo mùi hương thoang thoảng của sen, tôi đã đọc tác phẩm “Đường xưa mây trắng” của Thầy Nhất Hạnh trong ngày hôm đó, và cũng là lần đầu tiên tôi biết được vì sao gọi là trà sen - một thú vui tao nhã của hoàng tộc và người dân xứ Huế - khi hứng sương đọng trên lá sen để làm nước đun trà, khi cho trà vào đóa sen hàm tiếu buổi hôm để sáng sớm mai lấy trà đã được sen ấp ủ qua đêm mà pha ấm tống trà thơm ngát.

Có phải vì vậy mà hồ được gọi là hồ Tịnh Tâm ? Tôi không biết và không trả lời được về nguyên uỷ nguồn gốc của một địa danh. Nhưng chỉ biết rằng, ngày hôm đó, tâm hồn tôi thanh thản lắm khi đọc sách của Thầy Huyền Diệu bên hồ Tịnh Tâm…

Khi lần đầu xuôi thuyền dọc sông Hương đi viếng lăng và Điện Hòn Chén, tôi mới cảm nhận được sự êm ả của một dòng sông đôi dòng trong đục, một dòng sông đẹp an nhiên với thi thoảng lắng nghe được những câu hò vẳng ra từ đâu đó trên những chiếc thuyền nan, và giọng hò thì rất - Huế.

Và, chiều tối đêm đó, bứơc xuống thuyền rồng trong ánh hoàng hôn, tôi được nghe lại điệu hò Phú Vân Lâu, nghe ca Huế, nghe ngựa ô Bắc-Trung-Nam… Phải chăng ca huế chỉ lột tả hết được cái thần khi do chính cô gái Huế hát và hát trên dòng xuôi Hương Giang đêm đó “ Ngựa ô, í a, ngựa ô…” Tôi thề rằng chưa từng nghe ai hát hay như thế trên chiếc thuyền rồng  đêm ấy.

Duyệt Thị Đường, nhã nhạc cung đình, múa hoa đăng… những tinh hoa ấy của hồn Huế chỉ được thấu thị hết khi ta lắng nghe và muc thị ở Duyệt Thị Đường.

Huyền tích Chùa Thiên Mụ với tầng tháp vút cao song hành bên sông Hương, nét cổ kính rêu phong toát lên thời gian trầm mặc của Phật pháp, ta có vô ưu khi nhge tiếng chuông chùa Linh Mụ ? Kiều có trầm mình xuống Tiền Đường không nếu nàng lạc buớc vào vùng đất Phật này ? Hay Kiều tri ngộ tri giác mà không cần đến tấm lòng cứu độ của vãi Giác Duyên?

Trong các lăng tẩm đền đài của hoàng triều vưong giả, tôi nghiêng mình ngưỡng mộ lăng Tự Đức, một lăng tẩm của đứa con hiếu thảo, quần thể lăng toát lên cái hồn của tấm lòng đứa con thuận thảo, ôn hoà và tài hoa của một hoàng triều hùng mạnh. Lăng Tự Đức không xa hoa như Lăng Khải Định, không mênh mang như Lăng của các vì Vua khác, nhưng Lăng Tự Đức toát lên cái tài hoa của một vì Vua nhân đức, kiến trúc của Lăng là một tổng thể hài hoà, bình dị mà vẫn uy nghi, và trên tất cả là Mái nhà thờ phụng đấng sinh thành phụ mẫu.

Viếng các Lăng, ta mới cảm nhận được vì sao Bà Huyện Thanh Quan đã viết :

“Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo

  nền cũ lâu đài bóng tịch dương…”

Những thăng trầm biến đổi của lịch sử, của các thể chế là đây, hoàng triều xưa trong bóng tịch dương, và ta cứ hỏi “ ngừơi xưa đâu, nguời xưa đâu…?”.

ĐẤT HOÁ HỒN NGƯỜI.

“Lá trúc che ngang mặt chữ điền…(Hàn Mặc Tử)”

Thuở chàng thi sĩ cuồng trăng về thăm thôn Vỹ, cô gái Huế ngày ấy có e ấp hẹn thùng không ? Tôi không biết, nhưng tôi chắc rằng Hàn đã đắm say khúc tình ca xứ Huế.

Đã gặp, đã tiếp xúc, đã thấy và nghe các cô gái trên khắp mọi miền đất nước, chắc hẳn bạn sẽ không thể nào quên với cái giọng nhỏ nhẻ, dịu dàng và êm ru của cô gái Huế... Tôi mê nghe giọng nói của các cô gái Huế, không ríu rít  như cô gái Hà Nội, không chân chất mộc mạc như cô gái Nam bộ, không trọ trẹ quá nặng như cô gái Trung bộ, giọng nói của cô gái Huế nhẹ nhàng, rất nhẹ nhàng gần như thỏ thẻ , không điệu đàng mà e ấp làm ta đắm say lòng. Giọng nói ấy có phải được hình thành từ Hương Giang êm ả, có phải được bóng cả Ngự Bình chở che nên chất ngất luyến lưu ?  Có phải vì vậy, mà thi sĩ họ Hàn và biết bao thi nhân đã quy phục  khi về thăm thôn Vỹ ?

Thuở mới dậy thì, nhóm bạn của tôi đã quen được với một đôi tình nhân xứ Huế trong một lần cắm trại ở núi Bửu Long, một đôi tình nhân mà chúng tôi đều nhất trí là quá đẹp đôi. Chàng tên là Kiến Trung, nàng tên là Diệu Hương, và nhóm chúng tôi là em kết nghĩa của anh chị ấy.

Chị Diệu Hương, em nhớ chị. Em nhớ nhất cái thói quen đáng yêu của chị mà đã trở thành thói quen của em sau này. Cứ mỗi mùa Vu Lan, chị Diệu Hương đến nhà từng đứa em, cài lên áo mỗi đứa  một hoa hồng đỏ, và tặng  cho cái thiệp có bài thơ “Bông hồng cài áo” của Thầy Nhất Hạnh, chị yêu cầu dắt chị vào chào mẹ của em và chúc mẹ sức khoẻ, chúc em luôn là đứa con ngoan của mẹ… Hai năm sau, nhóm chúng tôi bàng hoàng khi nghe tin anh Trung đạp đinh và vết thương bị hoại tử phải cưa chân, anh quyên sinh vì không muốn chị Hương  phả làm vợ một người tàn tật. Đêm cuối cùng chia tay với chị sau khi tiển anh về nghĩa trang, chị từ biệt chúng tôi và bắt chúng tôi hứa rất nhiều, chị trở về đất Mẹ và không muốn chúng tôi liên lạc nữa, vì chị đã quyết định dâng mình vào cửa Phật…

Tôi yêu Huế không phải vì vẻ đẹp của Huế, mà chính là qua những con người xứ Huế, qua chị Hương và anh Trung, qua những tấm áo dài của các o, các mệ đi chợ quang gánh mà vẫn khép nép hai tà áo dài. Chiếc áo tím Đồng Khánh mà tôi mơ qua những trang thơ ngày xưa bây giờ dù vắng bóng ít nhiều hoặc thay bằng những tà áo trắng, thì vẫn đẹp hồn hậu trong ký ức của tôi, những cánh bướm bay chấp chới qua cầu Tràng Tiền sớm trưa bên chiếc lá nón lá nghiêng nghiêng che nắng thấp thoáng bài thơ sông Hương núi Ngự.

5 năm trước, lúc chị Đào Hoa Nữ (nhiếp ảnh gia) tặng tôi cái album CD software “Huế - Tình yêu của tôi”, chị chỉ nói rất nhẹ, Huế là đất mẹ của chị và là tình yêu của chị, chị tặng em để em dù không phải là con dân xứ Huế, thì em vẫn hiểu vì sao chị  yêu Huế đến thế…

Vâng, chị Nữ ạ, em đã hiểu , “Huế - tình yêu của tôi” trong chị, và bây giờ em cũng đã yêu Huế, cho phép em gọi “ Huế - tình yêu của em”